دوازده سال پیش در چنین روزی، شبکه ی بیت کوین توسط ساتوشی ناکاموتو ایجاد شد. البته وایت پیپر بیت کوین و ایده ی اون حدود دو ماه قبل تر منتشر شده بود، اما شروع به کار بیت کوین از سوم ژانویه ی 2009 اتفاق افتاد. از اون موقع تا به امروز، بیت کوین فراز و نشیب های زیادی رو پشت سر گذاشته: به سرقت رفتن اطلاعات 60 هزار کاربر صرافی MtGox، ممنوعیت مبادلات بیت کوین توی کشور چین و هند و …، صعود قیمت بیت کوین به 20 هزار دلار توی سال 2017، سقوط قیمت به حدود 3 هزار دلار توی سال 2018 و شکستن مقاومت 20 هزار دلاری و رسیدن به مرز 30 هزار دلار توی چند ماه آخر سال 2020.
امروز که سوم ژانویه است، بیت کوین دوازده ساله میشه و الان محبوب تر از همیشه است. اونهایی که چندین سال قبل بیت کوین رو با قیمت های خیلی پایین خریداری کردن و سکه هاشون رو نگه داشتن، امروز سر از پا نمیشناسن (برعکس اون بنده خدایی که سال 2010 برای خریدن دو تا پیتزا، 10 هزار بیت کوین پرداخت کرد). خیلی از افراد دیگه هم هستن که با سر و صداهای اخیر و عبور از مرز 20 هزار دلاری، تازه توجهشون به بیت کوین جلب شده و اون رو برای سرمایه گذاری انتخاب کردن. هر چه تعداد افرادی که سراغ بیت کوین میان بیشتر بشه، کارکرد و ارزش اون هم بالاتر میره و قدم به قدم به تبدیل شدن به یک واحد پول جهانی که بشه به طور روزمره ازش استفاده کرد، نزدیک تر میشه.
جنبش Proof of Keys روز سوم ژانویه
آقای Trace Mayer که یک سرمایه گذار و کارآفرین هست، چند سالی میشه که از مفهومی به نام Proof of Keys صحبت می کنه. به طور خلاصه، حرف آقای Mayer این هست که نباید بیت کوین هامون رو توی صرافی های رمزارزی نگه داریم، چون در اون صورت در واقع این صرافی ها هستند که پول ما رو در اختیار دارن و در صورت هک شدن اونها یا بروز مشکلات فنی، سرمایه ی ما از دست خواهد رفت. Mayer افراد زیادی رو تشویق کرد که روز سوم ژانویه سال 2019، بیت کوین هاشون رو از صرافی ها بیرون بکشن و روی والت هایی ذخیره کنن که اختیار اونها کاملا دست خودشون باشه.
با این کار، افراد می تونستن مطمئن بشن که بیت کوین هاشون واقعا وجود دارن و در اختیار اونها هستن. معلوم نیس که دقیقا چند نفر توصیه ی Mayer رو جدی گرفتن و بهش عمل کردن، اما اون برای سوم ژانویه ی سال 2020 هم همین جریان رو به راه انداخت؛ Mayer به نوعی روز تولد بیت کوین رو فرصت مناسبی برای یادآوری هر ساله ی این نکته در نظر گرفته که هرگز نباید رمزارزهاتون رو توی حساب صرافی ها نگه دارید.
حالا که تا حدودی با بیت کوین آشنا شدیم و در مورد سوم ژانویه روز تولدش و جریان proof of keys که به تازگی باب شده یک سری کلیاتی رو فهمیدیم، شاید خوب باشه مروری به نحوه ی کارکرد بیت کوین هم داشته باشیم.
بیت کوین چطور کار میکنه؟
برای درک نحوه ی کارکرد شبکه ی بیت کوین، به طور کلی باید بدونید عواملی که اینجا بهشون اشاره می کنیم چی هستن و چه ارتباطی با همدیگه دارن:
- تراکنش ها و کیف پول
- بلاک ها و بلاک چین
- نود ها و ماینینگ (یا استخراج بیت کوین)
تراکنش ها و کیف پول
تراکنش به عمل فرستادن بیت کوین از یک کیف پول به کیف پولی دیگه توی شبکه ی بیت کوین گفته میشه. کیف پول، همونطور که از اسمش بر میاد، جایی هست که شما بیت کوین های خودتون رو به شکل عبارت هایی که از حروف و اعداد تشکیل شدن، ذخیره می کنید. این عبارات کلید عمومی و خصوصی شما هستن که به ترتیب، میشه اونها رو به شماره کارت بانکی و رمز کارت تشبیه کرد. کسی با داشتن کلید عمومی شما، نمیتونه بیت کوین هاتون رو بدزده. اما اگر کلید خصوصی رو داشته باشه، میتونه از طریق یک سری اعمال ریاضی کلید عمومی شما رو هم پیدا کنه و بیت کوین هاتون رو به چنگ بیاره.
بلاک ها و بلاک چین
بیت کوین بر اساس فناوری بلاک چین کار می کنه؛ یعنی تراکنش های بیت کوینی انجام شده به صورت دسته دسته توی شبکه ی بیت کوین ذخیره میشن. به هر کدوم از این دسته ها بلاک گفته میشه. بنابراین، بلاک ها دسته هایی از تراکنش های تکمیل شده هستن و هر کدوم تعداد معینی از تراکنش رو توی خودشون جا میدن؛ علاوه بر این، هر بلاک به لحاظ ریاضی با بلاک قبلی ارتباط داره و به این ترتیب، زنجیره ای از بلاک ها (blockchain) به وجود اومده که تمام تراکنش های شبکه ی بیت کوین از روز سوم ژانویه ی 2009 تا به امروز توی اون ذخیره شدن.
هر بلاک حدودا 2.8 مگابایت حجم داره و دارای دو بخش بدنه و تیتر یا Header بلاک هست. Header بلاک شامل نسخه ی هش شده ای از تراکنش های داخل خودش و همینطور header بلاک قبلی هست. بنابراین، بلاک ها از طریق تیترهاشون به همدیگه متصل هستن. حدودا هر 10 دقیقه، یک بلاک جدید از تراکنش ها به وجود میاد. اما چطور؟ توسط نودها به وسیله ی فرآیند ماینینگ.
نود و ماینینگ
گفتیم که تراکنش ها به صورت دسته ای و داخل بلاک ها ذخیره میشن. وقتی تراکنشی روی شبکه ی بیت کوین انجام میشه، اطلاعات اون وارد فضایی به اسم استخر حافظه میشه (چیزی شبیه به RAM کامپیوتر که فضای ذخیره ی موقت اطلاعات هست). حالا برای اینکه این تراکنش توی شبکه ی بیت کوین ثبت بشه و به بلاک چین اضافه بشه، باید از استخر حافظه بیرون بیاد و داخل یک بلاک گذاشته بشه. همزمان با اضافه شدن تراکنش های جدید به بلاک، باید header بلاک مورد نظر تا جایی هش بشه که از عدد مشخص شده ی فعلی (target) کمتر باشه . به اضافه کردن تراکنش ها به بلاک فعلی و پیدا کردن عددی کمتر از target، ماینینگ یا استخراج بیت کوین گفته میشه. ماینینگ، وظیفه ای هست که به عهده ی نودها قرار داره و در ازای انجام اون، مقداری بیت کوین به عنوان پاداش دریافت میشه.
نود به هر دستگاهی گفته میشه که نرم افزار بیت کوین روی اون در حال اجرا شدن باشه. این نرم افزار آخرین نسخه ی کل بلاک چین رو دانلود می کنه (بیش از 300 گیگابایت) و اجرا شدن اون، دستگاه مورد نظر رو به یکی از مهره های شبکه ی بیت کوین (یا همون نود) تبدیل می کنه. هر نود سه وظیفه ی کلی داره:
- چک کردن تراکنش های جدید و تایید درستی اونها بر اساس پروتکل های تعریف شده
- ارسال تراکنش های جدید و تراکنش های قدیمی تایید شده به باقی نود ها
- نگه داشتن یک نسخه از کل تراکنش های تایید شده (بلاک چین) داخل خودش
بنابراین، بیت کوین یک شبکه ی غیر متمرکز از نود هاست، که هر کدوم نسخه ی کاملی از بلاک چین رو دارن و تراکنش های جدید رو هم بررسی می کنن. اما بعضی از نودها که به اونها نود ماینر یا استخراج کننده گفته میشه، علاوه بر وظایف اشاره شده، کار بیرون کشیدن تراکنش ها از استخر حافظه، قرار دادن اونها توی بلاک و هش کردن header بلاک رو هم انجام میدن.
هر چه تعداد کل نودهای شبکه بیشتر باشه، امنیت اون هم بالاتر میره، چون مهره های مستقل بیشتری توی سیستم وجود خواهند داشت که کار کنترل تراکنش ها رو انجام بدن. بعلاوه، هرچه تعداد نودهای ماینر بیشتر بشه، سرعت و بازدهی شبکه افزایش پیدا میکنه، چون مهره های بیشتری برای جاگذاری تراکنش ها توی بلاک ها وجود خواهند داشت.
اینکه نودها تا چه زمانی می تونن کار ماینینگ رو ادامه بدن، بستگی به این داره که ذخیره ی بیت کوین چه زمانی تموم بشه. اما این ذخیره چقدر هست و دقیقا چه زمانی به پایان میرسه؟
چه تعداد بیت کوین وجود داره؟
تعداد 21 میلیون بیت کوین توسط ساتوشی ناکاموتو (خالق بیت کوین) برای شبکه ی اون در نظر گرفته شده. این بیت کوین ها صرفا از طریق ماینینگ به وجود میان و اینطور نیست که در بازه های زمانی مشخصی، تعدادی بیت کوین به طور خودکار وارد چرخه بشن. ساتوشی سوم ژانویه 2009 اولین بلاک که Genesis Block نام داشت رو به وجود آورد و در ازاش 50 بیت کوین گرفت. البته گفته میشه که اون 50 بیت کوین قابل معامله شدن نیستن، چون تراکنش مربوط به اونها توی شبکه پیدا نمیشه و انگار که گم شدن.
به هر حال، هر بلاکی که از اون به بعد ماین شد، به نود ماین کننده اش 50 بیت کوین پاداش داد تا اینکه سال 2012 شد و نوبت به اولین هاوینگ (Halving) بیت کوین رسید. هاوینگ یا نصف شدن، فرآیندی هست که طی اون حدودا هر چهار سال یکبار پاداش ماین کردن بلاک ها نصف میشه. این روند توی کد منبع بیت کوین نوشته شده و تا به امروز، سه بار اتفاق افتاده. در نتیجه، پاداش ماینینگ از 50 به 25، از 25 به 12.5 و طی آخرین هاوینگ که سال 2020 اتفاق افتاد، از 12.5 به 6.25 بیت کوین کاهش پیدا کرد (با ادامه ی این روند و کاهش بیشتر پاداش ماینینگ و عرضه ی بیت کوین، آخرین سکه ها در حدود سال 2140 ماین میشن).
ظاهرا هاوینگ به این دلیل اتفاق میوفته که روند عرضه ی بیت کوین با گذر زمان کندتر بشه و به این زودی ها تمام 21 میلیون بیت کوین ماین نشن (در حال حاضر بیشتر از 18 میلیون بیت کوین ماین شدن). مزیتی که این کار داره، افزایش قیمت بیت کوین هست، چون هرقدر چیزی کمیاب تر باشه، ارزش اون هم بالاتر میره. برای مثال، بعد از اولین هاوینگ که سال 2012 اتفاق افتاد، قیمت بیت کوین ظرف یک سال از 12 دلار به 1150 دلار رسید. زمان هاوینگ دوم، قیمت بیت کوین حدود 650 دلار بود، که طی یک و نیم سال بعد از هاوینگ به 20 هزار دلار رسید. درسته که سال بعد قیمت به حدود 3 هزار دلار سقوط کرد، اما همین رقم هم حدود 400 درصد افزایش نسبت به قبل از هاوینگ رو نشون می داد.
منبع: