این روزها که بیت کوین و بسیاری از رمزارزهای دیگر پر رونق تر از همیشه هستند و به طور مداوم سقف های قیمتی خود را شکسته و بالاتر می روند، هر روز افراد بیشتری برای ترید کردن، سرمایه گذاری یا صرفا پس انداز پول خود وارد بازار رمزارزها می شوند. حالا و با رسیدن قیمت بیت کوین به 58000 دلار (افزایش حدودا 100 درصدی قیمت در مدت زمان کمتر از دو ماه)، بسیاری از پیش بینی های فراخوشبینانه ای که در مورد بیت کوین صورت گرفته بودند، دیگر چندان دور از ذهن نیستند؛ پیش بینی هایی مثل بیت کوین 86000 دلاری، 146000 دلاری و حتی 318000 دلاری در پایان سال 2021. البته مورد آخر شاید هنوز هم رویایی باشد، اما باید در نظر داشت که رشد 100 درصدی قیمت بیت کوین تنها در دو ماه اتفاق افتاده و هنوز 10 ماه دیگر از سال میلادی جاری باقی است.
با تداوم افزایش قیمت رمزارزها، چه آینده ای در انتظار این حوزه خواهد بود و چه تحولاتی می تواند در آن رخ دهد؟ آیا این رشد می تواند تبعات منفی هم داشته باشد؟
آنچه عیان است: افزایش کاربری
بیت کوین و به طور کلی رمزارزها یک هدف اصلی را دنبال می کنند: انتقال سریع، امن و کم هزینه ی پول، بدون وابستگی به بانکها و موسسات مالی. افزایش قیمت رمزارزها باعث جلب توجه هرچه بیشتر عموم مردم به آنها می شود و زمینه را برای بکارگیری آنها در پرداخت های روزمره فراهم می کند. بسیاری از افراد نیز به مبادله ی رمزارزها و همچنین استفاده از آنها برای پس انداز دارایی های خود مشغول می شوند که انواع دیگری از کاربری هستند.
چنین پتانسیل بزرگی به طور حتم از دید شرکت ها و نهاد های بزرگ در سراسر جهان مخفی باقی نمی ماند و آنها نیز پرداخت های رمزارزی را به خدمات خود اضافه می کنند. از جمله معروفترین شرکت ها و کسب و کارهایی که پرداخت های رمزارزی را می پذیرند می توان به Microsoft، AT&T، Wikipedia و Burger King اشاره کرد. طی ماه گذشته نیز Tesla و MasterCard اعلام کردند که از پرداخت های رمزارزی پشتیبانی خواهند نمود.
این افزایش قیمت و کاربری، می تواند حداقل برای مدتی یک چرخه از بازخوردهای مثبت را در حوزه ی رمزارزها ایجاد کند. با روی آوردن تعداد بالاتری از افراد به رمزارزها، شرکتهای بیشتری پرداخت های رمزارزی را درون شبکه ی خود ادغام می کنند، تعداد صرافی ها و پلتفرم های مبادلاتی رمزارزی افزایش می یابد و نوآوری های بیشتری در این زمینه صورت می گیرد. این تحولات به نوبه ی خود باعث شناخته تر شدن و فراگیرتر شدن رمزارزها شده و می توانند قیمت آنها را بیش از پیش افزایش دهند.
بیشتر شدن کلاهبرداری ها و وعده های توخالی
همیشه وقتی بازار یک نوع کالا یا دارایی با ارزش داغ می شود، کلاهبردارها و فروشندگان بهشت خیالی هم از راه می رسند. شاید در چند هفته ی اخیر شما هم پست هایی را در شبکه های اجتماعی دیده باشید که وعده ی پولدار شدن با رمزارزها و چندین برابر کردن سرمایه را به مخاطبان می دهند. یا شاید با استارتاپ هایی مواجه شده باشید که کمپین های تبلیغاتی بزرگی به راه انداخته اند و طرفداران متعصبی را جذب خود کرده اند که هر نوع انتقاد، سوال فنی و درخواست توضیح در مورد اهداف و برنامه های شرکت مورد نظر را با نظرات احساسی پاسخ می دهند.
نکته ی مهمی که باید به خاطر داشته باشید این است که برای کار با رمزارزها، در قدم اول باید با مفاهیم پایه در این حوزه (مثل کلید عمومی و خصوصی، والت ها، کارمزد تراکنش، آدرس ها و …) آشنایی کافی پیدا کنید. در گام دوم بهتر است در مورد انواع کلاهبرداری ها و نحوه ی حفظ امنیت سرمایه در دنیای رمزارزها اطلاعات کسب کنید. بسیاری از پروژه ها و استارتاپ های رمزارزی در واقع پوششی برای کلاهبرداری و دزدی هستند. به همین دلیل بدون تحقیق و مطالعه نظرات افراد خبره و شناخته شده در این زمینه، نباید سرمایه خود را وارد بازار رمزارزها کنید.
یکی از معروفترین مثال ها در این زمینه، پروژه ی Electronic Energy Coin و توکن آن یعنی E2C است. افراد پشت صحنه ی این پروژه از تصاویر آرشیوی و اسامی جعلی برای معرفی اعضای تیم استفاده کرده بودند، که این موضوع با نگاهی کوتاه به وبسایت آنها کاملا قابل تشخیص بود. آنها حتی وایت پیپر هم داشتند و توکن E2C را در سایت Coinmarketcap هم ثبت کرده بودند (که ظاهرا کار چندان سختی نیست!). به همین دلیل طرفداران این پروژه زیر بار کلاهبرداری بودن آن نرفتند و مدتی بعد با سقوط قیمت آن از 24 سنت به زیر 1 سنت متوجه اشتباه خود شدند.
به طور کلی ثبت شدن نماد یک توکن در سایت Coinmarketcap به تنهایی مفهوم خاصی ندارد و در صورت کلاهبرداری از آب در آمدن شرکت مربوطه، مسئولیتی متوجه این سایت نیست. بنابراین قبل از سرمایه گذاری روی هر پروژه رمزارزی، باید به دقت پروفایل اعضای هیئت مدیره، سایت، لینک های ارتباطی در شبکه های مجازی، اهداف و برنامه های اعلام شده، وایت پیپر و بخصوص تحلیل های افراد خبره در این زمینه را بررسی کرد.
افزایش میزان ماینینگ رمزارزها با بالا رفتن قیمت
استخراج یا همان ماینینگ رمزارزها امروزه با دستگاه های خاصی انجام می شود که به آنها ASIC یا دستگاه ماینر گفته می شود. این دستگاه ها نیاز به برق زیاد و اتصال اینترنت دائم دارند تا بتوانند معادلات پیچیده و رمزنگاری شده مربوط به شبکه ی یک رمزارز خاص را حل کنند و به عنوان پاداش، مقداری از آن رمزارز را بدست بیاورند. در صورتی که بتوان برق ارزان قیمت و محلی برای راه اندازی و نگهداری تعداد زیادی از این دستگاه ها فراهم کرد، امکان کسب سودهای نجومی هم وجود دارد. به همین دلیل، با افزایش قیمت بیت کوین، هر روز به تعداد افرادی که به دنبال خرید دستگاه های ماینر و بدست آورد سودی تقریبا بی دردسر هستند، اضافه می شود.
وبسایت هایی وجود دارند که میزان سودآوری مدل های مختلف دستگاه های ماینینگ را بر اساس قیمت روز رمزارز مورد نظر محاسبه می کنند. یکی از مهمترین این وبسایت ها asicminervalue.com است. با مراجعه به این سایت و مشاهده ی افزایش میزان سودآوری یک مدل مشخص از دستگاه های ماینر طی دو ماه گذشته، می توان انگیزه ی فزاینده ی افراد برای خرید هرچه بیشتر این دستگاه ها را به خوبی درک کرد. برای مثال، دستگاه ماینر بیت کوین مدل Antminer S17 را در نظر بگیرید. با مراجعه به سایت بالا و جستجوی این مدل، می توان مشاهده کرد که در حال حاضر سودآوری روزانه ی این دستگاه چیزی در حدود 16 دلار است. درحالی که دو ماه قبل و در ابتدای سال میلادی جدید، این رقم حدود 5 دلار بود! البته باید در نظر داشت که این اعداد با توجه تعرفه ی برق مصرفی در هر کشور ممکن است کمی متفاوت باشند، اما به طور کلی می توان گفت که میزان سودآوری این دستگاه و سایر دستگاه های ماینر بیت کوین طی دو ماه گذشته حدودا سه برابر شده است.
البته این قسمت خوب ماجرا بود. این سکه یک روی دیگر هم دارد که همان افزایش سرسام آور مصرف برق در جهان و مشکلات زیست محیطی احتمالی ناشی از آن است. طبق محاسبات منتشر شده در سایت digiconomist، شبکه ی بیت کوین طی یک سال در مجموع تقریبا به اندازه ی کل کشور شیلی برق مصرف می کند (در حدود TWh77.78). در واقع اگر کشورهای جهان را به لحاظ مصرف سالانه ی برق رده بندی کنیم، بیت کوین در حال حاضر رتبه ی 39 ام را در بین آنها دارا خواهد بود، بالاتر از کشورهایی نظیر کلمبیا، اتریش و بنگلادش. این افزایش مصرف برق در جهان، می تواند باعث قطعی برق مناطق شهری و در برخی موارد قطع شدن برق مزارع مانینگ توسط دولت ها شود، همچنانکه نمونه هایی از آن را در کشور خودمان نیز شاهد بودیم.
همچنین، بر اساس داده های موجود در سایت digiconomist، اثر کربنی سالانه ی شبکه بیت کوین در حدود اثر کربنی کشور نیوزیلند است. در نگاه اول اینطور به نظر می رسد که بیت کوین ممکن است باعث گرم تر شدن کره ی زمین شده و به مشکلات ناشی از آن دامن بزند. اما این استدلال در مقاله ای که در سایت Wired.com نوشته شده، مورد بررسی دقیقتری قرار گرفته است. این نوشته که در دسامبر 2019 منتشر شده، عنوان می کند که بر اساس داده های CoinShares که یک گروه تحقیقاتی در حوزه ی بلاک چین هاست، حدود 74 درصد از برق مورد استفاده برای ماینینگ بیت کوین در سراسر جهان از منابع انرژی تجدید پذیر تامین می شود. همچنین، در کشور چین که رتبه ی اول ماینینگ را در جهان داراست و بیشترین نگرانی را در خصوص گرمایش زمین ایجاد می کند، حدود 60 الی 80 درصد ماینرها در استان سیچوان قرار دارند که از نیروی برق آبی برای فعالیت خود بهره می برند و سهمی در گرمایش زمین ندارند.
اگر این داده ها را منطبق بر واقعیت فرض کنیم، نمی توان گفت که در آن مقطع زمانی (اواخر سال 2019) بیت کوین منجر به گرمایش زمین می شده است. اما آیا با افزایش دو-سه برابری سود ماینیگ در ماه های گذشته و هجوم تعداد بیشتری از افراد در کشورهای مختلف جهان به سمت ماینینگ، همچنان می توان چنین ادعایی داشت؟ آیا تمام ماینرهایی که طی ماه های اخیر شروع به کار کرده اند به منابع انرژی تجدید پذیر دسترسی دارند؟ آیا اصلا چنین دغدغه ای برای تمام آنها مطرح است؟ نکته ی دیگری که باید مدنظر داشت این است که تخمین های عنوان شده صرفا در مورد ماینینگ بیت کوین مطرح شده اند و برق مصرفی برای استخراج رمزارزهای دیگر مثل اتریوم و مونرو در این گزارش ها محاسبه نشده است.
وضع قوانین و مقررات
در حال حاضر قوانین سفت و سختی در خصوص استفاده از رمزارزها و چگونگی عملکرد شرکت ها و استارتاپ های رمزارزی وجود ندارند. این که حدودا 80% از عرضه اولیه های سکه (ICO – چیزی شبیه به عرضه اولیه ی سهام که با هدف جذب سرمایه برای استارتاپ های رمزارزی انجام می شود) پروژه های کلاهبرداری هستند، نشان دهنده ی وضع تاسف برانگیز نظارت قانونی بر این حوزه است. تا پیش از این، رمزارزها سهم کلانی در اقتصاد جهان نداشتند و شاید به همین دلیل نظارت قانونی بر آنها جدی گرفته نشده بود. برای مثال، طبق مقاله ای که در اوایل سال جدید میلادی در سایت capital.com منتشر شد، سرمایه بازار بیت کوین در آن مقطع زمانی در حدود 442 میلیارد دلار بود، که تنها 2.5% از ارزش کل طلای موجود در جهان به شمار می رفت (بیش از 11 هزار میلیارد دلار). البته سرمایه بازار بیت کوین اخیرا به بیش از یک هزار میلیارد دلار رسیده است و همین موضوع می تواند دلیل خوبی برای تعریف چارچوب های قانونی مستحکم تر باشد.
با وجود اینکه بیش از یک دهه از به وجود آمدن رمزارزها می گذرد، این صنعت همچنان نوپا بوده و برای درصد بالایی از افراد نیز ناشناخته است. به همین دلیل، کشورهای مختلف جهان یا قوانین مشخص و مناسبی برای فعالیت در این حوزه تدوین نکرده اند، یا استفاده از رمزارزها را به طور کامل ممنوع کرده اند (مثل هند) تا از زیان های احتمالی آنها جلوگیری کنند.از این رو، فرصت مناسبی برای انواع کلاهبرداری ها و همچنین انواع فعالیت های غیرقانونی مثل پولشویی و حمایت از تروریسم در این بازار وجود دارد. با اقبال بیشتر مردم جهان به رمزارزها، این حوزه بیش از پیش به وجود قوانین منسجم و در عین حال انعطاف پذیر احتیاج پیدا می کند.
نیاز به آموزش
افرادی که برای اولین بار وارد دنیای رمزارزها می شوند باید به مطالب آموزشی جامع و قابل فهم در مورد نحوه ی خرید و فروش و ذخیره ی این ارزها دسترسی داشته باشند. کار کردن با والت ها و صرافی ها، نکات امنیتی، نحوه ی ادغام پرداخت های رمزارزی به کسب و کارها و مواردی از این دست نیاز به تولید محتوا و آموزش گسترده از سوی افراد خبره دارند تا رمزارزها بتوانند عمومیت پیدا کنند. انفجار قیمتی اخیر بیت کوین، اتریوم و دیگر رمزارزها که به تازگی افراد بیشتری را به سمت آنها سوق داده است، فرصت خوبی برای فراگیر شدن رمزارزها به وجود آورده است. از این فرصت باید برای قابل فهم تر کردن و افزایش سهولت استفاده از رمزارزها بهره گرفت، به طوری که افراد از گروه های سنی، پیشینه های تحصیلی، اصناف و طبقات اجتماعی مختلف کار با رمزارزها را مثل یک هزارتوی پیچیده نبینند و از آنها دوری نکنند.
در حال حاضر، حدود 20 درصد از بیت کوین های موجود در والت های گم شده قرار دارند که صاحبان آنها کلیدهای عمومی و خصوصی و یا عبارات بازیابی مورد نیاز برای دسترسی به دارایی های خود را گم کرده اند. افراد زیادی وجود دارند که بیت کوین را با قیمت های بسیاری پایین خریداری کرده اند و اکنون ممکن است سرمایه های چندین میلیون دلاری داشته باشند، اما یا به دلیل سهل انگاری و یا به خاطر عدم آموزش مناسب در خصوص نگهداری دارایی های رمزارزی، نمی توانند به پول خود دسترسی داشته باشند و هر روز با حسرت رشد قیمت ها را نظاره می کنند. فعالیت در دنیای رمزارزها بدون داشتن اطلاعات کافی و دیدن آموزش های مناسب، ریسک بزرگی را متوجه سرمایه ی افراد خواهد کرد.
در ایران و سایر کشورها جهان، افراد و همچنین سایت ها و بلاگ های بسیاری وجود دارند که سالهاست در زمینه ی رمزارزها فعالیت می کنند و سعی دارند بیت کوین را به عموم مردم معرفی کرده و نحوه ی مدیریت آن را به دیگران آموزش دهند. سایت learnmeabitcoin منبع بسیار مناسبی برای آشنا شدن با مفاهیم پایه در مورد بیت کوین و بلاک چین است که با زبانی ساده و قابل فهم برای عموم به توضیح مطالب می پردازد. این سایت توسط چند نفر از فعالان ایرانی حوزه ی رمزارزها به فارسی هم ترجمه شده که می توانید در اینجا آن را مشاهده کنید. از دیگر منابع خوب برای یادگیری در خصوص رمزارزها و مسائل امنیتی مربوط به آنها، کانال یوتیوب و صفحه ی توییتر آقای ضیا صدر است که ویدئو ها و نکات آموزشی مفیدی تولید و منتشر می کنند.
نتیجه
انفجار قیمتی اخیر در بازار رمزارزها همان اتفاق خوشایندی است که توجه گروه های زیادی از جوامع را به این حوزه جلب کرده و زمینه را برای فراگیرتر شدن استفاده ی روزانه از رمزارزها فراهم نموده است. البته ممکن است بیشتر افراد به دلیل قیمت روزافزون این ارزها، آنها را برای سرمایه گذاری انتخاب کرده و در پرداخت های روزانه از آنها بهره نگیرند. گرچه هدف اصلی رمزارزها کنار زدن پولهای دولتی و سیستم های بانکی متمرکز است، اما تا درصد زیادی از مردم جهان به سمت رمزارزها سوق پیدا نکنند، این هدف محقق نخواهد شد. هجوم افراد برای سرمایه گذاری در این حوزه می تواند قدم اول برای ورود رمزارزها به زندگی روزمره ی اکثریت افراد جامعه باشد.
منابع: