از اونجایی که رمزارزها ماهیت آنلاین و غیرمتمرکز دارن، هیچ بانک یا نهاد دولتی از اونها پشتیبانی نمیکنه و در حال حاضر ابزارهای قانونی موثری برای پیگیری اونها وجود نداره، کلاهبرداری در حوزه ی رمزارزها خیلی شایع و فراگیر شده. افرادی که آشنایی کافی با زیر و بم این ارزها ندارن، یا هر چیزی رو که توی اینترنت و شبکه های مجازی ببینن بدون تحقیق کافی باور می کنن، اهداف مناسبی برای کلاهبردارها محسوب میشن. اما کلاهبرداری های رمزارزی چطور اتفاق می افتن و معمولا چه نشونه هایی دارن؟ قبل از سرمایه گذاری روی یک رمزارز، چه مواردی رو باید بررسی کنیم تا از واقعی بودن اون مطمئن بشیم؟
انواع کلاهبرداری های رمزارزی
- یکی از مهمترین اشکال کلاهبرداری توی دنیای رمزارزها، ایجاد وبسایت های جعلی و کپی شده است. توی این روش، افرادی که قصد دارن سرمایه ی شما رو از چنگ‌تون در بیارن سایتی رو طراحی میکنن که تا حد خیلی زیادی شبیه به یک سایت معروف و واقعیه. از تم و طراحی کلی گرفته تا لوگوی سایت اصلی ممکنه با دقت بالایی کپی شده باشن و شما فکر کنید که دارید سرمایه گذاری مطمئنی انجام میدید. حتما چک کنید که تصویر یک قفل و عبارت “https” توی آدرس وبسایت وجود داشته باشن. حواستون به لینک هایی که داخل سایت هستن هم باشه و توجه داشته باشین که اون لینکها شما رو به کجا می برن.
- روش دیگه استفاده از اپ های موبایلی ساختگی و کپی شده ست. این اپ ها ممکنه توی Google Play و App Store هم باشن، و نباید فکر کنید چون اینها پلتفرم های معتبری هستن، پس تمام برنامه های داخل اونها هم واقعی اند. اپ های تقلبی هم مثل سایت های تقلبی سعی می کنن ظاهر برنامه ی مورد نظر رو کپی کنن. باید به رنگ و تم کلی برنامه، لوگو، چینش منوها و مواردی از این دست توجه کنید تا اپ های جعلی رو تشخیص بدید.
- روش متداول سوم، توئیت ها و پست های شبکه های اجتماعی هستن که با وعده های شیرین و خوش آب و رنگی مثل چند برابر شدن سرمایه، شما رو مجاب می کنن که رمزارز خودتون رو براشون بفرستید. همین چند ماه پیش بود که حساب توئیتر 130 نفر از افراد مشهور و با نفوذ دنیا هک شد، و کلاهبردارها از طرف این افراد توئیتی منتشر کردن با این مضمون که هر کسی براشون بیت کوین بفرسته، دو برابر اون مقدار رو بهش برمی گردونن! حساب افرادی مثل ایلان ماسک، بیل گیتس، باراک اوباما، جو بایدن، جف بزوس و … هک شده بود و خیلی از افراد با دیدن این اسامی معتبر، باور کردن که بیت کوین هاشون قراره دو برابر بشه. هیچوقت اینجور پیشنهادات رویایی رو توی شبکه های اجتماعی جدی نگیرید، حتی اگه پیشنهاد کننده باراک اوباما باشه.
- مورد دیگه، ICO ها یا عرضه اولیه های سکه هستن. البته تمام ICO ها کلاهبرداری نیستن، اما بنا به نتایج یک تحقیق، 80 درصد اونها تقلبی اند! عرضه اولیه ها روشی برای جمع آوری کمک های مالی برای پروژه های استارت آپی هستن که که کارشون در ارتباط با فناوری بلاک چین و رمزارزهاست. با حمایت مالی، شما مقداری از توکن های اونها رو دریافت می کنید و منتظر میشید که طبق برنامه های اعلامی خودشون پیشروی کنن و ارزش توکن های شما هم بالاتر بره؛ شبیه به عرضه اولیه ها توی بازار سهام.
اما همونطور که گفتیم، درصد خیلی بالایی از عرضه اولیه ها توی دنیای رمزارز، کلاهبرداری هستن. افراد پشت این پروژه ها سایت های تقلبی درست می کنن، کمپین های تبلیغاتی راه میندازن، حتی وایت پیپر طراحی می کنن و خیلی کارهای دیگه انجام میدن تا استارت آپ اونها ظاهر موجهی داشته باشه. این ICO های تقلبی ممکنه توی مراحل ابتدایی سود و جوایز واقعی به کاربراشون بدن تا اعتماد بیشتری جلب کنن و سرمایه گذارهای دیگه ای رو به سمت خودشون بکشن.
یکی از مثال های معروف، که برای یکی از دوستان اتفاق افتاد، کلاهبرداری از آب در اومدن ارز E2C بود. این دوست به من اصرار می کرد که سرمایه گذاری روی E2C آینده داره و میتونه در عرض دو یا سه سال زندگیمون رو متحول بکنه. من سری به وبسایت E2C زدم و کمی بالا و پایینش کردم. خیلی زود متوجه عجیب و غریب بودن عکس های سایت شدم، به خصوص عکس هایی که ادعا میشد مربوط به اعضای تیم اجرایی پروژه هستن.
چند تا از اون عکس ها رو ذخیره کردم و با استفاده از قابلیت search by image گوگل، توی اینترنت دنبالشون گشتم. نتیجه ی خیلی جالب و در عین حال وحشتناکی که متوجهش شدم این بود که تمام اون عکس ها، عکس های آرشیوی از سایت های دیگه بودن! هیچ کدوم از افرادی که ادعا میشد عضو اجرایی پروژه ی E2C هستن، در واقع وجود خارجی نداشتن و اسامی جعلی اونها کنار عکس افراد دیگه ای گذاشته شده بود. البته دوست من حرفهام رو قبول نکرد و گفت همه دارن سعی می کنن E2C رو خراب کنن! نتیجه اش هم این شد که چند ماه بعد تمام پولش رو از دست داد.
خلاصه اینکه باید وبسایت ICO هایی که قصد دارین روشون سرمایه گذاری کنین رو کاملا زیر و رو کنید و بررسی دقیقی انجام بدید. عکس ها، ویدئوها، فعالیت توی شبکه های اجتماعی، پروفایل اعضای پروژه توی سایت هایی مثل LinkedIn، هشدار سایت ها و افراد دیگه در مورد جعلی بودن یا نبودن اون ICO و مواردی از این دست رو باید حتما چک کنید.
ترفند کلاهبرداری پانزی (Ponzi)
ترفند پانزی مختص یک بازار خاص نیست؛ توی دنیای رمزارزها هم ازش استفاده شده و یکی از معروفترین مثال هاش رو با هم دیگه بررسی می کنیم. اما اول ببینیم که نحوه ی عملکرد ترفند کلاهبرداری پانزی چطوریه.
ترفند پانزی ساختاری مشابه با شرکت های هرمی داره. توی ترفند پانزی، شرکتی که داره این کلاهبرداری رو انجام میده به سرمایه گذارهاش وعده ی سودهای خلاف عرف بازار رو میده: سود زیاد و غیرعادی توی بازه ی زمانی کوتاه، یا سود بلند مدتی که به شکل عجیب و غریبی ثبات داره. مثلا ممکنه یک شرکت به شما بگه که اگر 100 میلیون تومن سرمایه گذاری کنید، بعد از یک ماه 110 میلیون تومن به شما برگردونده میشه، یعنی ده درصد سرمایه ی اولیه، اون هم توی این مدت زمان کوتاه!
البته سودهای غیر معمولتر از این هم توی کشور خودمون و در قالب طرح های پانزی وعده داده شدن؛ شرکت سوئیس کش که یک شرکت پانزی بود، به ازای 1000 دلار، ماهانه 250 دلار سود پرداخت می کرد! درحالی که اگر همین الان به سایت بانک های داخلی مراجعه کنید، می بینید که میزان سود دریافتی توی یک ماه برای سرمایه ی 100 میلیون تومنی، چیزی در حدود 800 هزار تومنه، یعنی کمتر از 1 درصد اصل سرمایه! (این محاسبه توی صفحه ی محاسبه ی سود بانک ملی و بانک کشاورزی قابل انجام هست).
با این رقم های بزرگ و سودهای کلان، شما ترغیب میشید که پولتون رو به کلاهبردارها بسپارین. اما هنوز به این قضیه مشکوک هستین و تا لحظه ای که 110 میلیون رو دریافت نکردید، آروم و قرار ندارید. آخر ماه، شرکت پانزی 110 میلیون به شما پرداخت می کنه و خیالتون رو راحت میکنه. اما چیزی که به شما نمیگه، اینه که 10 میلیون سود شما رو از محل سرمایه گذاری بدست نیاورده، بلکه اون رو از سرمایه ی اولیه ی فرد دیگه ای برداشته که مدتی بعد از شما وارد شرکت شده و موعد دریافت سودش کمی از شما عقبتره. حالا که شما مجاب به سودآور بودن این سرمایه گذاری شدید، دوباره پولتون رو بدست اونها می سپارید و افراد دیگه رو هم تشویق می کنید که وارد این طرح پانزی بشن. این روند زنجیری همینطوری ادامه پیدا می کنه و سود سرمایه گذارهای قدیمی از محل سرمایه گذاری های جدیدتر، پرداخت میشه.
همونطور که احتمالا متوجه شدید، این سیستم احتیاج به ورود دائمی سرمایه گذارهای جدید یا سرمایه گذاری مجدد توسط مشتری های قدیمی تر داره. به محض اینکه جریان ورود پول به این شرکت ها کند بشه، سیستم شروع به فروپاشی میکنه؛ به طوری که پرداخت سود کندتر انجام میشه، سرمایه گذارها احساس خطر می کنن و تعداد بیشتری از اونها درخواست پولشون رو می کنن و این روند دومینو وار سیستم رو از پا درمیاره. البته ممکنه که شرایط کلی اقتصادی کشور هم باعث بشه که خیلی از سرمایه گذارها شروع به بیرون کشیدن پولشون از حساب های شرکت بکنن و این کار لزوما به خاطر بی اعتمادی به سیستم نباشه. به هر جهت، وقتی که کار به این جا کشیده شد و سیستم نتونست جریان ورود و خروج پول رو موازنه کنه ، کلاهبردارها با پول شما غیبشون میزنه.
برای اینکه گیر چنین شرکت هایی نیوفتید، باید حواستون به این موارد باشه:
- سودهای غیرعادی توی کوتاه مدت یا سودهای ثابت بلند مدتی که حتی توی وضعیت بد بازار هم ادامه دارن.
- شرکت هایی که اسناد ثبت اونها یا جواز افرادی که اونجا کار میکنن، به سادگی قابل دسترسی یا تایید شدن نیستن.
- طرح های سرمایه گذاری پیچیده و غیر قابل فهم، یا طرح هایی که اطلاعات کافی در موردشون داده نمیشه.
- در دسترس نبودن اسناد معتبر برای سرمایه گذاری و اینکه به طور شفاف معلوم نباشه با پول شما چیکار کردن.
- به وجود اومدن مشکل یا تاخیر توی برداشت پول از این شرکت ها
حالا مثالی از یک کلاهبرداری پانزی رو توی دنیای رمزارزها باهم دیگه مرور میکنیم.
پلتفرم سرمایه گذاری BitConnect
شرکت BitConnect یک پلتفرم سرمایه گذاری رمزارزی بود که از سرمایه گذارها می خواست بیت کوین های خودشون رو به اون بدن و در عوض توکن های خود شرکت یعنی BCC دریافت کنن. بعد از این کار، سرمایه گذارها می تونستن توکن های خودشون رو به ربات تریدر شرکت قرض بدن، تا باهاش توی بازار رمزارزها ترید کنه و سود روزانه به اونها بده. سودی که BitConnect مدعی پرداختش بود و میگفت ربات تریدرش قادر به کسب اون هست، روزانه یک درصد بود! علاوه بر این، اگر افراد دیگه ای رو هم با خودتون به این شرکت می آوردین، سود بیشتری هم دریافت می کردین.
اما نکته ی مشکوکی که وجود داشت این بود که توی اغلب موارد، برداشت پول پروسه ی زمانی طولانی (حدودا 100 روزه) داشت. همینطور، اطلاعات کمی در باره ی افراد پشت صحنه ی BitConnect وجود داشت و ظاهرا دو فرد به اسم Satish Kumbhani و Divyesh Darji این پروژه رو مدیریت می کردن . این شرکت حتی وایت پیپر هم نداشت!( سندی که درباره ی زیرساختها، اهداف، برنامه ها و برنامه های زمانی یک پروژه ی رمزارزی صحبت می کنه).
از همون ابتدای کار، خیلی از متخصص های دنیای رمزارز نسبت به این شرکت بدبین شدن و مدام به سرمایه گذارها در مورد کلاهبرداری بودن اون هشدار دادن. یکی از افرادی که در مورد BitConnect هشدار داد، Vitalik Buterin، خالق اتریوم بود. Vitalik توی حساب توییتر خودش نوشت:” اگه اونها قول سود یک درصد رو دادن، پس حتما کلاهبرداری پانزیه”. اما گوش خیلی از افراد بدهکار نبود، چون قیمت توکن BCC از 17 سنت به حدود 470 دلار رسید و سرمایه ی بازار حدودا 3 میلیارد دلاری جمع کرده بود.
اوایل سال 2018 بود که دفتر اوراق بهادار ایالات تگزاس آمریکا دستور توقف فعالیت ها BitConnect رو صادر کرد و اون رو یک شرکت کلاهبرداری پانزی اعلام کرد. دفاتر اوراق بهادار تگزاس و کارولینای شمالی اعلام کردن که BitConnect مجوز فروش اوراق بهادار رو توی این ایالت ها نداره.
خیلی زود، سایت BitConnect ناپدید شد. به سرمایه گذارها اعلام شد که شرکت درحال توقف پلتفرم سرمایه گذاری خودشه و اونها در ازای پولی که دادن، توکن BCC دریافت می کنن. این اتفاق باعث شد که قیمت توکن BCC 92% سقوط کنه و به حدود 40 سنت برسه. تمام افرادی که سرمایه گذاری کرده بودن، پولشون رو از دست دادن.
BitConnect توی کنفرانس ها و رویداد های مهم رمزارزی شرکت می کرد، وبسایت اونها به بیش از 7 زبان دنیا ترجمه شده بود و کمپین های تبلیغاتی و انتشار اخبار قوی داشت که باعث میشد هر وقت کسی اسمش رو توی گوگل سرچ میکرد، جزو منابع موثق خبری در زمینه ی رمزارز و در کنار اسم هایی مثل CoinTelegraph و Business Insider نشون داده بشه. از این طریق موفق شده بود تا حدودی شک و شبهه ها رو از بین ببره و به سرمایه گذارها اطمینان خاطر بده.
اینها رو گفتیم که یادآوری کنیم نباید گول کمپین های تبلیغاتی و وعده های رنگارنگ شرکت های رمزارزی رو خورد. برای شناخت یک ترفند پانزی، حتما باید به رقم و نوع سود اونها، تحلیل های افراد صاحب نظر، وایت پیپر اونها و افرادی که پشت صحنه ی این شرکت ها کار میکنن توجه داشته باشید. اگر مورد غیرشفافی به چشمتون خورد، باید حواستون رو جمع کنید و فقط به حرف افرادی که توی این زمینه خبره هستن گوش بدید.
نتیجه
کلاهبرداری ها توی دنیای رمزارزها خیلی ساده تر و به دفعات بیشتری اتفاق می افتن.وقتی که قصد دارین یک شرکت رمزارزی رو برای سرمایه گذاری انتخاب کنین یا از یک اپ برای مدیریت رمزارزهاتون استفاده کنین، حتما به واقعی بودن و اصل بودن اونها توجه کنید. به هیچ وجه گول تبلیغات فضای مجازی، سودهای غیر معمول و به طور خلاصه وعده ی پول راحت رو نخورید. سرمایه گذاری توی هر بازاری، چه بازار سنتی باشه و چه بازار رمزارز، نیاز به تخصص، تحلیل، مشورت با افراد خبره و بررسی جامع و کامل فرصت ها داره.
منابع:
نظرات (1)